Wprowadzenie
Internet stanowi jeden z najważniejszych wynalazków technicznych XX wieku, ale jego rozwój nieustannie postępuje, także obecnie. Kolejne dekady przynoszą zmiany technologiczne, a także powiązane z nimi przekształcenia w sferze społeczno-kulturowej, dlatego ewoluuje kształt samego internetu, jak i efekty jego oddziaływania oraz formy partycypacji w globalnej Sieci. Współczesny internet nie jest tą samą przestrzenią wymiany informacji i komunikacji zapośredniczonej komputerowo (CMC), jaką był dwadzieścia czy dziesięć lat temu. Zmieniają się też dostępne w jego ramach usługi, w tym World Wide Web (WWW). Kolejne jego ewolucje określane są mianem przejścia od Web 1.0 do Web 4.0.

Ewolucja od Web 1.0 do Web 4.0
Wraz z rozwojem dostępnych technologii oraz popularyzacją internetu dochodziło do zmian w Web 1.0: Pierwszy okres w rozwoju usługi WWW – w zależności od przyjętych kryteriów datowany od końca lat 80. XX w. do początku XXI wieku – cechował się jednostronnym schematem komunikacji przywodzącym na myśl tradycyjne media masowe (prasę, radio, telewizję). Wynikało to częściowo ze stosowanych ówcześnie, niedostatecznie rozwiniętych technologii (hipertekst, HTML, FTP, IRC, Usenet), a także podstawowego założenia, wedle którego internet stanowi system powiązanych ze sobą statycznych dokumentów (stron WWW), które w dużej mierze przypominają formaty dostępne w starszych mediach, czyli są „tylko do odczytu” i bez większych możliwości interakcji [2].

Pojęcie tzw. Internetu 2.0 zostało zaproponowane w 2003 roku przez irlandzkiego przedsiębiorcę i propagatora ruchu wolnego oprogramowania (open source) Tima O’Reilly’ego. Termin ten odnosi się nie tylko do zmian technologicznych, ale przede wszystkim nowych form partycypacji użytkowników na stronach internetowych, które polegały na przejściu od biernego użycia w kierunku rosnącego zaangażowania użytkowników częściej dzielących się danymi i łączących się we wspólnoty na portalach społecznościowych. Ta wzmocniona partycypacja ujawnia się także w aspekcie rozwoju oprogramowania i usług, gdyż częściej udostępniane są one na wolnych licencjach i przy większym zaangażowaniu odbiorców, na przykład w procesach testowania stale rozwijanych pomysłów [3]. To wzmocnienie roli odbiorców i budowanych wspólnot wirtualnych było kluczowe dla rozwoju mediów społecznościowych.

Zaproponowana w 2006 roku przez Jeffreya Zeldmana – amerykańskiego specjalistę w zakresie projektowania stron internetowych – koncepcja Web 3.0 opisuje etap rozwoju internetu, który przypada na drugą dekadę XXI wieku, kiedy to nastąpiła konieczność dostarczenia rozwiązań, które wspomogą internautów w procesie przeszukiwania oraz oceny nieustannie rosnących zasobów internetu. Niestety nadmiar dostępnych danych może prowadzić do informacyjnego przeciążenia, a także pogłębiać lukę informacyjną. Dlatego usługi WWW wpisujące się w model 3.0, chociaż częściowo o tym wspomina Tim O’Reilly w swojej koncepcji Web 2.0, korzystają z takich technologii jak metadane czy sieć semantyczna (semantic web). W uproszczonym ujęciu metadane to pakiety danych zawierające opis logiki informacji i zależności między nimi w ramach dowolnego zasobu internetowego (np. strony www). Natomiast sieć semantyczna jest dodatkową warstwą zautomatyzowanych, logicznych powiązań pomiędzy danymi, w ramach której operują mniej lub bardziej inteligentne (AI, Articicial Inteligence) maszyny (boty, aplikacje, agenci przeglądarek itp.). Ich zadaniem jest analiza, porządkowanie i wnioskowanie o badanych zasobach w oparciu o zrozumiałe dla nich metadane i reguły, co na poziomie użytkowników oznacza lepiej przedstawione i dostosowane (spersonalizowane) wyniki operacji przeszukiwania zasobów dostępnych w Sieci [4].

Kolejny etap przekształceń sfery internetu wykracza poza usługę WWW i jest związany z rewolucją mobilną, czyli upowszechnieniem bezprzewodowego dostępu do zasobów Sieci z poziomu smartfonów czy tabletów, ale także postępującym poszerzaniem informacji kontekstowych o działaniach użytkowników internetu, dzięki rosnącej liczbie wzajemnie połączonych urządzeń telekomunikacyjnych. W efekcie tego ostatniego procesu powstaje tak zwany Internet Rzeczy (IoT, Internet of things), co bywa też określane mianem Web 4.0. Obecnie interakcja internauty ze stroną czy aplikacją internetową może zawierać informacje o jego geolokalizacji, wyszukiwanych wcześniej informacjach na różnych urządzeniach czy środowisku, w którym funkcjonuje (np. z połączonych z Internetem sprzętów AGD/RTV czy samochodów). Poszerzanie źródeł informacji przy jednoczesnym ich integrowaniu jest rodzajem sieci symbiotycznej, pełnej mniej lub bardziej uświadomionych aktów komunikacji pomiędzy maszynami, usługami oraz ludźmi [5], [6] .

Podsumowanie 1: Rozwój WWW – przejście od środowiska statycznego do wysoce interaktywnego

Rysunek 1: Schemat rozwoju usług WWW. Opracowanie własne

Rozwój usługi WWW jest przejściem od ograniczonego w swojej funkcjonalności środowiska mało interaktywnych i słabo połączonych witryn „tylko do odczytu” do modelu sieci wszechogarniającej i łączącej ludzi oraz maszyny w wielu odmiennych konfiguracjach.

Zadanie 1: Witryny internetowe – kiedyś i dziś

Treść zadania:

Odwiedź witrynę cyfrowego archiwum Internetu „The Wayback Machine” – www.web.archive.org – a następnie w dostępnej wyszukiwarce wpisz adres dowolnie wybranej strony internetowej. Sprawdź, jak wyglądała kilka lat temu. W 3-5 zdaniach napisz, co twoim zdaniem uległo zmianie i dlaczego.